---

Τρί 03 Ιουν 2003

John Cassavetes – A rebel with a cause

Κάποια φορά ρώτησαν τον Spielberg πως αισθάνεται που είναι ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης της Αμερικής και αυτός απάντησε :
«αγαπητέ μου, ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης που είχε ποτέ αυτή η χώρα ήταν ο John Cassavetes».

Ο John Cassavetes γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Νέα Υόρκη στην περιοχή του Λονγκ Άιλαντ και χρωστάει το επώνυμό του στον ελληνοαμερικανό πατέρα του. Προσπάθησε να μπει σε διάφορα πανεπιστήμια αλλά τελικά καταλήγει στο Academy of Dramatic Arts της Νέας Υόρκης, ίσως την καλύτερη δραματική σχολή της Αμερικής, όπου η μέθοδος του Actor’s studio κυριαρχούσε. Αποφοιτά το 1953, αυτός ο ταλαντούχος ηθοποιός και το 1954 παντρεύεται την γυναίκα της ζωής του και την πρωταγωνίστρια των περισσότερων ταινιών του Gena Rowlands. Γρήγορα παίζει σε θεατρικές περιοδείες και ασχολείται με την σκηνοθεσία σαν βοηθός σκηνοθέτη στο Μπρόντγουεϊ. Επίσης γρήγορα τον ανακαλύπτει η τηλεόραση και ο κινηματογράφος και παίρνει μέρος σε αρκετές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές. Όμως το ανήσυχο και ανικανοποίητο μυαλό του Cassavetes έχει άλλα σχέδια για το αμερικανικό σινεμά. Καταφέρνει και δανείζεται από τον Bob Fosse ένα στούντιο που είχε στην κατοχή του, και τα βράδια εργάζεται με ερασιτέχνες ηθοποιούς πάνω στο πρώτο υλικό από το οποίο θα γεννιόταν ο ακρογωνιαίος λίθος του ανεξάρτητου αμερικάνικου σινεμά, το θρυλικό "Shadows - Σκιές". Η ταινία γυρίζεται στους δρόμους της Νέας Υόρκης, με προϋπολογισμό 40.000 δολάρια, από τα οποία τα 7.500 δολάρια μαζεύτηκαν από τους ακροατές ενός ραδιοφωνικού σταθμού στους οποίους είχε απευθυνθεί ο Cassavetes. Η ταινία ξεχωρίζει για το πρωτόλειο του υλικού, τον κόκκο στην εικόνα, καθώς και τους αυτοσχεδιασμούς των ηθοποιών. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε σε αυτό το σημείο ότι το προϊόν του αυτοσχεδιασμού ήρθε μετά από πολύωρες πρόβες στο στούντιο του Cassavetes.

Η ελευθερία στην απόλυτή της έκφραση.
Με αυτό τον τρόπο παίρνει σάρκα και οστά το ανεξάρτητο αμερικάνικο σινεμά με μια ταινία η οποία παίρνει το βραβείο του αντεργκράουντ κοινού της Αμερικής και της πρώτης ανεξάρτητης παραγωγής. Αυτός ο μεγάλος καλλιτέχνης γράφει ιστορία χωρίς να το ξέρει.

Βέβαια η παραγωγή, δηλαδή ο ίδιος, χρωστά 20.000 δολάρια γι αυτό αναγκάζεται να υπογράψει με το NBC ένα προσοδοφόρο συμβόλαιο για μια αστυνομική σειρά, το "Τζώνυ Στακάτο", στο οποίο έπαιζε το βασικό ρόλο. Καταφέρνει και ξεχρεώνει την ταινία του που τώρα γίνεται καλτ στην Μεγάλη Βρετανία όπου βρίσκει διανομή.

Μετά την επιτυχία του "Στακάτο" και ενώ έχει σκηνοθετήσει 5 επεισόδια αυτής της σειράς τον πλησιάζει η Πάραμαουντ και του προσφέρει συμβόλαιο για πέντε ταινίες. Ο Cassavetes μετακομίζει στο Λος Άντζελες και ετοιμάζεται να κάνει ας πούμε την πρώτη στουντιακή ταινία του. Γράφει μέσα σε δύο εικοσιτετράωρα το "Too Late Blues" (1961) μαζί με τον Richard Carr και ξεκινά γυρίσματα. Η ταινία δεν έχει καμία εμπορική επιτυχία και η Πάραμαουντ τον βάζει στον πάγο. Ο Cassavetes συνεχίζει να γράφει σενάρια αλλά στα στούντιο δεν αρέσουν αφού δεν είναι εμπορικά. Μάλιστα για να ξεφορτωθεί το συμβόλαιο που έχει μαζί του τον παραχωρεί στην United Artists. Εκεί έρχεται μια καινούργια πανωλεθρία για τον Cassavetes αφού μετά το πέρας των γυρισμάτων μιας ταινίας που αρχικά δεν ήθελε να κάνει, το "A Child Is Waiting" (1963), ο παραγωγός Stanley Kramer του παίρνει το μοντάζ και ξεσπά πόλεμος μεταξύ αυτού και της United Artists.Ο ίδιος έλεγε για εκείνη την εποχή:
"Δεν ξέρω τίποτα από μπίζνες, ξέρω όμως ότι όταν τα πάς καλά με κάποιον, όταν τους αρέσεις και σου αρέσουν, τα συμβόλαια είναι άχρηστα. Κι όταν τους μισείς και σε μισούν πάλι άχρηστα είναι."

Χαμένος από τον πόλεμο με τα στούντιο επιστρέφει στην Νέα Υόρκη και ξεκινά από την αρχή, με την συμπαράσταση των κολλητών του Seymour Cassel, Ben Gazzara, Peter Falk, και της γυναίκας του οι οποίοι πήραν μέρος με κάποιον τρόπο σε όλες τα πρότζεκτ του Cassavetes. Στην πενταετία 63-68 παίζει σε πολλές ταινίες ("The Killers", "Dirty Dozen", Rosemary`s Baby)ως ηθοποιός με πολλά οικονομικά οφέλη τα οποία τα επενδύει στο επόμενο κινηματογραφικό του πόνημα το οποίο δεν άλλο από το "Faces" (1968). Η ταινία βρίσκει τρομερή ανταπόκριση στο αντεργράουντ κοινό αλλά και αναγκάζει τα στούντιο να υποκλιθούν και να τον προτείνουν για Όσκαρ σεναρίου. Από εδώ ξεκινά η περίοδος ωριμότητας του Cassavetes με θεματολογία πάνω στην αποσάθρωση των ζευγαριών και της οικογένειας της αμερικάνικης κοινωνίας, την μοναξιά του ανθρώπου και την απογοήτευση του μεσοαστού αμερικανού όταν αντιλαμβάνεται ότι το αμερικάνικο όνειρο είναι ένας μύθος. Με αυτή τη θεματολογία πορεύετε και στα "Husbands" (1970), "Minnie and Moskowitz" (1971), και "Woman Under the Influence" (1974), επιδεικνύοντας μια ιδιαίτερη κινηματογράφηση που επηρέασε αργότερα μεγάλους σκηνοθέτες όπως τον Martin Scorsese, τον Jim Jarmusch καθώς και τον Sean Penn και άλλους δημιουργούς. Ανιχνεύει τους ηθοποιούς του, ψάχνοντας τις συσπάσεις στα πρόσωπά τους για να βρει την ένταση, τον θυμό, την απογοήτευση και πολλές φορές την νεύρωση. Αφήνει τους ηθοποιούς να ανασάνουν με μεγάλης διάρκειας πλάνα έτσι ώστε να μπορούν να πάνε τον ρόλο παρακάτω αυτοσχεδιάζοντας , και να δώσουν στον ρόλο την δική τους πνοή στο πανί, χωρίς να διακόπτονται από συνεχή cut. Συνήθως δεν μιλάει στους διευθυντές φωτογραφίας για τις λεπτομέρειες και το κάδρο το οποίο θα τραβήξουν γιατί θεωρεί ότι τους αποπροσανατολίζει αλλά επιμένει πάνω στους ηθοποιούς του.

Ο Cassavetes παραμένει ασυμβίβαστος και συνεχίζει τον δικό του δρόμο έχοντας κερδίσει το στοίχημα και μένοντας στις δικές του καλλιτεχνικές ανησυχίες. Φτάνοντας όμως στα 1978 δημιουργεί το Opening Night - Νύχτα Πρεμιέρας το οποίο δεν βρίσκει διανομή και καθότι σε πολλές από τις ταινίες του είναι συμπαραγωγός μαζί με την παρέα του βρίσκεται ξανά στο φάσμα οικονομικής καταστροφής. Η μόνη του ελπίδα τώρα είναι να πουλήσει το σενάριο της Gloria σε κάποια εταιρία παραγωγής αλλά η τύχη χαμογελά τελικά και στους ασυμβίβαστους, καθώς η Columbia τελικά αναθέτει και την σκηνοθεσία σε αυτόν. Η ταινία κάνει μεγάλη επιτυχία και η ζωή του ξαναγυρνά στο θέατρο ώσπου το 1984 κάνει το "Love Streams" όπου γνωρίζει μεγάλη καλλιτεχνική επιτυχία και κάνει τον καλύτερο ρόλο του ως ηθοποιού στον κινηματογράφο.

Ο Cassavetes είναι πια άρρωστος από κύρωση του ύπατος καθώς ο αλκοολισμός τον λυγίζει, όταν κάνει το Big Trouble (1986) ταινία όπου ήταν κατά παραγγελία για βιοποριστικούς λόγους. Πεθαίνει στις 3 Φεβρουαρίου του 1989 έχοντας αρκετά σχέδια απραγματοποίητα όπως το σενάριο του "She`s So Lovely" το οποίο έγινε ταινία το 1997 από τον γιο του Nick Cassavetes, με τον πρωταγωνιστή αυτόν που ο ίδιος ο John ήθελε για τον ρόλο, τον αγαπημένο του Sean Penn. Η επιρροή του Cassavetes στο ανεξάρτητο αμερικάνικο σινεμά είναι τεράστια και δεν χρειάζεται να δει κανείς παρά το Mean Streets το Taxi Driver και το Raging Bull, για να καταλάβει ότι πίσω από τον Martin Scorsese κρυβόταν ο δάσκαλός του, ο John Cassavetes, όπως και ότι η πρώτη ταινία του Sean Penn το The Indian Runner είναι αφιερωμένη σε αυτόν. Σε αναγνώριση της προσφοράς του στο αμερικάνικο σινεμά κυκλοφόρησε και γραμματόσημο με τον ίδιο.

Αυτός ο μεγάλος άνθρωπος πάνω από όλα αφιέρωσε το έργο του στη ζωή και στους ανθρώπους και μέσα από την ασυμβίβαστη στάση του πέτυχε να κάνει τις ταινίες του, ταινίες που τον έκαναν να νιώθει περήφανος, και να πει αυτά που ήθελε μη διστάζοντας να πληρώσει το τίμημα.

Ένας πραγματικός καλλιτέχνης.

---