---

Τρί 09 Δεκ 2003

Gus Van Sant

Έχοντας αποφοιτήσει από το Rhodes Island School of Arts, με συμμαθητές τον David Byrne και άλλα μέλη των Talking Heads, είναι φυσικό να συνειδητοποιήσουμε πως ο νεαρός Gus δεν θα γινόταν ένας ακόμη προβλέψιμος σκηνοθέτης αλλά θα έδινε στον κινηματογράφο κάτι από το μπρίο και την ιδιοσυγκρασία του βάζοντας έτσι το στίγμα του στον ανεξάρτητο κινηματογράφο με αποκορύφωμα, τον χρυσό φοίνικα των Καννών για την ταινία του Elephant που παίζεται αυτήν την περίοδο στους κινηματογράφους μας.

Βέβαια ο δρόμος του Gus για τον χρυσό Φοίνικα δεν ήταν χωρίς εμπόδια και στρωμένος με ροδοπέταλα. Έχοντας κρατήσει μια καθαρή και σθεναρή στάση απέναντι στην κοινωνία υποστηρίζοντας ανοικτά τις γκέϊ πεποιθήσεις του, έβρισκε πολλές φορές την απόρριψη μπροστά του και τον σκεπτικισμό. Δουλεύει σε μια διαφημιστική εταιρία στην Νέα Υόρκη και μαζεύει λεφτά για την πρώτη του ταινία. Έχοντας σαν πρότυπο τον Κασαβέτη ο οποίος χρηματοδοτούσε ο ίδιος τις ταινίες του, κάνει ο ίδιος την παραγωγή για την πρώτη του ταινία το Mala Noche (1985), μια ιστορία για ένα άντρα που ερωτεύεται ένα νεαρό Μεξικανό μετανάστη. Η ταινία έχει μια πολύ καθαρή και ρεαλιστική ματιά αλλά και μια ιδιαίτερη ρομαντική οπτική πάνω στους «χαμένους» ήρωές του, μια οπτική που θα τον ακολουθήσει και στις επόμενες ταινίες του. Έχοντας γράψει και το σενάριο του Mala Noche πηγαίνει στο Βερολίνο όπου για κακή του τύχη βρίσκεται απέναντι στο My Beautiful Launderette. Δυστυχώς δύο ανεξάρτητες παραγωγές δεν χωράνε στους εμπόρους των εταιριών διανομείς και έτσι το Mala Noche παίρνει τον δρόμο του γυρισμού στην Αμερική χωρίς να έχει καμία τύχη. Εκεί του προτείνεται να πάρει μέρος στο Lesbian and Gay Film Festival του Λος Άντζελες και αυτό κάνει την καριέρα του να προωθηθεί καθώς η ταινία του ανοίγει το φεστιβάλ και πολλοί κριτικοί κινηματογράφου την βλέπουν με αποτέλεσμα να πάρει εκείνη την χρονιά το βραβείο της καλύτερης πειραματικής ανεξάρτητης ταινίας και να ανοίξει ο δρόμος για το γνωστό Drugstore Cowboy. Σε αυτήν την ταινία που τον κάνει γνωστό στον κινηματογραφικό κόσμο εξιστορεί την ζωή μιας αντεργκράουντ παρέας που ληστεύει φαρμακεία για να φιξάρετε, ώσπου κάποια στιγμή η τύχη τους τελειώνει και όλα αρχίζουν να καταρρέουν. Η ταινία όπως και η προηγούμενή του έχει αυτή την καθαρή οπτική χωρίς ίχνος διδασκαλίας πάνω στον χώρο των ναρκωτικών, μόνο που ο Van Sant αγαπά τους ήρωές του όσο βρώμικοι και «looser» να είναι.
Αυτό φαίνεται περισσότερο στην επόμενη δουλειά του My Own Private Idaho που κατά την άποψή μου είναι και με διαφορά η καλύτερή του. Η ταινία ακολουθεί δύο αγόρια, ένα ναρκοληπτικό περιπλανώμενο και τον γιο ενός πλούσιου πολιτικού, οι οποίοι πουλούν το κορμί τους σαν αρσενικές πόρνες. Έτσι προχωρούν την ζωή τους μέρα με τη μέρα αρκεί να έχουν χρήματα στην τσέπη τους και ένα μέρος να μείνουν. Ο Van Sant εμπιστεύεται τους ρόλους στον River Phoenix και τον Keanu Reeves, που προς τιμήν τους δεν δίστασαν να τσαλαπατήσουν την εικόνα του ειδώλου που είχαν στις καρδιές των κοριτσόπουλων αλλά και να ρισκάρουν τις καριέρες τους. Η ταινία παίρνει εκπληκτικές κριτικές και κερδίζουν όλοι τον σεβασμό του κινηματογραφικού χώρου.

Τα μεγάλα στούντιο πλησιάζουν τον Van Sant καθώς μυρίζονται ταλέντο και σκέφτονται να το εξαργυρώσουν καλά. Του προτείνεται ένα πρότζεκτ πάνω στη δολοφονία ενός ανοιχτά ομοφυλόφιλου δημάρχου του Σαν Φρανσίσκο με τίτλο The Mayor of Castro Street. Ο παραγωγός θα ήταν ο Oliver Stone και τον πρωταγωνιστικό ρόλο ήθελε ο Robin Williams. Τελικά όμως η παραγωγή ναυαγεί καθώς ο Stone με τον Van Sant δεν βρίσκουν σημεία επαφής πάνω στο σενάριο.

Ο Van Sant μετά την περιπέτειά του με τα μεγάλα στούντιο βρίσκει μια ιδέα που του αρέσει και δεν είναι άλλη από το βιβλίο του Tom Robbins «Ακόμη και οι Καουμπόισσες Μελαγχολούν». Παρόλο τα μεγάλα σχέδια αλλά και το αυξημένο μπάτζετ η ταινία Even Cowgirls Get the Blues είναι η χειρότερη του Van Sant στην μέχρι τώρα φιλμογραφία του. Η ταινία βγαίνει πρώτα στο φεστιβάλ του Τορόντο και το κοινό ανταποκρίνεται πολύ αρνητικά στην προβολή της. Ο Van Sant προσπαθεί να την διορθώσει στο μοντάζ αλλά αυτό δεν φάνηκε να βοηθά ιδιαίτερα. Η ταινία φυσικά είχε πολύ μεγάλη εισπρακτική και καλλιτεχνική αποτυχία.

Η αποτυχία του Even Cowgirls Get the Blues κάνει τον Van Sant να στραφεί σε πιο έμπειρους σεναριογράφους και συγκεκριμένα στον Buck Henry. Το σενάριο του To Die For βασίστηκε σε μια νουβέλα της Joyce Meynard η οποία με τη σειρά της βασίστηκε σε αληθινά συμβάντα. Το στόρυ είναι για μια κοπέλα που θέλει να πετύχει στη τηλεόραση και που δεν θα σταματήσει πουθενά και δεν θα αφήσει κανένα εμπόδιο στο δρόμο της για να φτάσει εκεί που θέλει και που δεν θα διστάσει να βάλει να σκοτώσουν ακόμη και τον άντρα της γι` αυτό. Οι ερμηνείες είναι καταπληκτικές και η πρωταγωνίστρια Nicole Kidman βρίσκει το σωστό εφαλτήριο για την μετέπειτα πορεία της καθώς κερδίζει την χρυσή σφαίρα το 1996. Το όλο εγχείρημα έχει μεγάλη επιτυχία και ο Van Sant αρχίζει και καταξιώνεται στην κινηματογραφική βιομηχανία.

Παράλληλα όμως με την επιτυχία του στο To Die For δουλεύει και σαν executive producer στο αντισυμβατικό και σε ένα από τα πιο αντιφατικά φιλμ του 1995, το Kids του Larry Clark.

To 1997 επιστρέφει στα κινηματογραφικά πλατό με το Good Will Hunting μια ταινία φτιαγμένη για το πλατύ κοινό και για πολλά Όσκαρ, σενάριο των κολλητών Matt Damon και Ben Affleck. O Van Sant κάνει τα γυρίσματα στα αυθεντικά μέρη που τοποθετούσε το σενάριο και αποσπά από τους ηθοποιούς του πολύ καλές ερμηνείες αλλά και πολλές υποψηφιότητες για Όσκαρ. Τελικά οι Matt Damon και Ben Affleck κερδίζουν αυτό του σεναρίου και ο Robin Williams αυτό του δεύτερου αντρικού ρόλου.

Από εκεί και πέρα ο Van Sant δείχνει να παγιδεύεται με το ριμέικ του Psycho σε ένα ανούσιο και χωρίς λογική σχέδιο. Έχουμε μια ταινία που είναι αριστούργημα με εκπληκτικές ερμηνείες και ατμόσφαιρα από τον μάγο του σελιλόιντ Hitchcock. Μόνο σαν χαράμισμα ταλέντου και χρόνου μπορεί να θεωρηθεί ένα ριμέικ που έχει γυριστεί σκηνή με σκηνή πανομοιότυπα. Η ταινία αυτή του κάνει πολύ κακό σαν σκηνοθέτη και επιστρέφει δύο χρόνια μετά με το Finding Forester προσπαθώντας να ρεφάρει με τα στούντιο. Αυτή η ταινία θα μπορούσε να ονομαστεί κάλλιστα Good Will Hunting 2 και έχω την αίσθηση ότι παρόλη την καλή σκηνοθεσία και την ηθοποιία δεν προσέφερε στο ελάχιστο στον σύγχρονο κινηματογράφο, αλλά ιδιαίτερα στην εισπρακτική βιομηχανία.

Το 2003 τον βρίσκει με δύο παραγωγές φιλμαρισμένες με τον ίδιο «κασαβετικό» τρόπο. Χωρίς συγκεκριμένο σενάριο και με σειριακό γύρισμα γυρνά πρώτα ένα ιδιόμορφο ρόουντ-μούβι με τον Casey Affleck και τον Matt Damon, και κατόπιν το Elephant με επί το πλείστον πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς γύρω από την γνωστή ιστορία του πανεπιστημίου Columbine και τα τραγικά συμβάντα. Με αυτή του την ταινία θα φύγει θριαμβευτής από το φεστιβάλ των Καννών με το χρυσό Φοίνικα στο χέρι, αφήνοντας το κοινό σε μια προσμονή για το επόμενό του πόνημα που φαντάζομαι δεν θα είναι και πολύ μακριά μας.

---