---

Παρ 12 Μαρ 2004

The General - Ο Στρατηγος -1927

O Buster Keaton είναι μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του διεθνούς κινηματογράφου. Ο Στρατηγος είναι αναμφισβήτητα το αριστούργημά του. Δυστυχώς το “Μεγάλο Πέτρινο Πρόσωπο” του Keaton χρειάστηκε να ζήσει και να δημιουργήσει στην σκιά του αγαπημένου αλητάκου του Charlie Chaplin. Η κωμωδία του Chaplin, έξυπνα εμβολιασμένη με συναίσθημα, υπήρξε ανέκαθεν πιο δημοφιλής από το κωμικό στοιχείο του Keaton που φάνταζε τελικά πολύ εγκεφαλικό, γιατί όχι και ψυχρό, για τα γούστα των θεατών. Μη λησμονείτε άλλωστε ότι οι θεατές της εποχής διέθεταν ένα κριτήριο διαμορφωμένο μέχρι πρότινος αποκλειστικά από την θεατρική κωμωδία.

Η κωμωδία του Keaton είναι καθαρή. Το αστείο δεν οφείλεται στους χαρακτήρες (σίγουρα όχι στους διαλόγους) αλλά στην καθαρή αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτό που παρακολουθούμε και στην αλήθεια που ξέρουμε ότι ισχύει. Ο κινηματογραφικός του χαρακτήρας - ή μάλλον οι κινηματογραφικοί του χαρακτήρες - καθώς κατά την διάρκεια της καριέρας του δημιούργησε ουκ ολίγους- προσεγγίζει τον κόσμο με σοβαρότητα και κυρίως με παροιμιώδη αταραξία. Αντιμετωπίζει κάθε πρόβλημα που προκύπτει με στωικότητα, εξυπνάδα και ευστροφία και τελικά βγαίνει νικητής.

Αυτό που κάνει τις ταινίες του Keaton να “γερνούν” εξαιρετικά καλά είναι το γεγονός ότι και ο ίδιος εισβάλλει στον κόσμο που πλάθει σε αυτές ως ξένος, ως ανίδεος, ως εξερευνητής. Έτσι κωμωδίες που θα μπορούσαν να φαντάζουν παρωχημένες, να αναφέρονται στο συγκεκριμένο κοινό της εποχής που γυρίστηκαν, παρουσιάζονται φρέσκιες, απογυμνωμένες από οικείους υπαινιγμούς που θα είχαν νόημα μόνο για τον θεατή της δεκαετίας του 20 και του 30, και έτοιμες να μας “επιτεθούν”. Κάθε φορά που εγώ τουλάχιστον παρακολουθώ μία ταινία του, αισθάνομαι σα να με ξεναγεί σε έναν κόσμο που και του ιδίου του αποκαλύπτεται εκείνη την στιγμή. Τίποτε δεν είναι αυτονόητο.

Ο Στρατηγος γυρίστηκε το 1927 και αποτελεί μία επική βουβή κωμωδία με θέμα τον Αμερικανικό Εμφύλιο. Για τα μέτρα της εποχής η ταινία ήταν μία πανάκριβη παραγωγή καθώς η τελειομανία (επικουρούμενη από την απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία που του παρείχε το στούντιο) του Keaton επέβαλε την πιστή σε κάθε λεπτομέρεια απόδοση της ιστορικής στιγμής, σε βαθμό που ο Στρατηγος να θεωρείται σήμερα ότι αναπαριστά πιο πιστά την εποχή του εμφυλίου ακόμη και από την ναυαρχίδα των επικών υπερπαραγωγών, και από αυτό το ίδιο το Gone with the Wind. Η υπόθεση του φιλμ βασίζεται στο βιβλίο του Pittenger, Daring and Suffering: A history of the great locomotive adventure, μία αληθινή ιστορία του Εμφυλίου. Ο Keaton επέλεξε να διηγηθεί την ιστορία από την οπτική γωνία των Νοτίων.

Η υπόθεση αφορά σε ένα μηχανοδηγό τραίνων, τον Johnnie Gray, με δύο μεγάλες αγάπες στην ζωή του: την ατμομηχανή του, γνωστότερη και ως Στρατηγό και την Annabelle Lee. Όταν κηρύσσεται ο πόλεμος ο ήρωάς μας, κατ’ απαίτηση της αρραβωνιαστικιάς του πηγαίνει από τους πρώτους να καταταγεί. Οι αρμόδιοι θεωρούν ότι είναι πολύ πιο χρήσιμος ως μηχανοδηγός παρά ως στρατιώτης και τον διώχνουν χωρίς όμως να του διευκρινίσουν τον λόγο. Η αρραβωνιαστικιά του όταν γυρίζει άπραγος διαλύει την σχέση τους γιατί τον θεωρεί δειλό. Ένα χρόνο αργότερα η Annabelle ταξιδεύει με τον Στρατηγό. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού οι Βόρειοι κλέβουν την ατμομηχανή και ο Johnnie σπεύδει πίσω από τους απαγωγείς προκειμένου να σώσει τα δυο πιο σημαντικά πράγματα στην ζωή του. Στον δρόμο βρίσκει κάθε είδους εμπόδια τα οποία φυσικά και αντιπαρέρχεται και χωρίς να το καταλάβει περνάει τις γραμμές του εχθρού. Καταφέρνει και εισχωρεί στο δωμάτιο που κρατείται όμηρος η αγαπημένη του και λίγο πριν την απελευθερώσει ακούει τα σχέδια του εχθρού για μία αιφνιδιαστική επίθεση. Παίρνει πίσω και το κορίτσι και την ατμομηχανή και τώρα αρχίζει το αντίστροφο ακριβώς κυνηγητό. Οι Βόρειοι καταδιώκουν τον Johnny. Φτάνει στο στρατόπεδο των Νοτίων, τους γνωστοποιεί τα σχέδια των εχθρών τους και πρωτοστατεί στην μάχη με τους Βόρειους που ακολουθεί. Στο τέλος κερδίζει και το κορίτσι.

Ο Keaton λατρεύει τον κόσμο των μηχανών. Τον γνωρίζει καλά, είναι πάντα πρόθυμος να τον μάθει ακόμη καλύτερα και δεν διστάζει να προβιβάσει στοιχεία αυτού του κόσμου ακόμη και σε πρωταγωνιστές. Γιατί τι άλλο είναι η ατμομηχανή The General εκτός από ένα είδος συμπρωταγωνιστή (όπως και το πλοίο στο Navigator), που ορισμένως μάλιστα παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την χαριτωμένη Marion Mack που ερμηνεύει την Anabelle Lee? Κανένας δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τόσο ευφάνταστα μία ατμομηχανή πλην του Keaton.

Ο Buster έχει μία εκπληκτική ικανότητα να χτίζει περίπλοκα gags (οπτικά κωμικά ευρήματα) χωρίς αυτά να λειτουργούν εις βάρος της αφήγησης και κυρίως χωρίς να εκβιάζουν το γέλιο. Στις ταινίες του, το γέλιο προκύπτει όχι απευθείας από το κωμικό εύρημα αλλά μέσα από την κατάσταση. Τα gags του είναι πραγματικά μοναδικά δομημένα, εξελίσσονται σταδιακά και σταθερά, αγκαλιάζουν τον παράγοντα έκπληξη, δεν τον αφήνουν όμως να κυριαρχήσει και μόλις ολοκληρωθούν συχνά αυτοαναιρούνται, με ένα ακόλουθο gag που αναπτύσσεται αντίστροφα. Στον Στρατηγο σχεδόν όλη ταινία μοιάζει με ένα εξελικτικό gag που “ξεδιπλώνεται” μέχρι να περιέλθει ο Στρατηγός στα χέρια του Buster και αμέσως μετά αρχίζει να “διπλώνεται” με τον πρωταγωνιστή μας να έχει γίνει από κυνηγός, κυνηγημένος. Δύο κυνηγητά με τρένα στον ίδιο χώρο με αντίθετη φορά. Αυτή είναι η ραχοκοκαλιά της ταινίας.

Την ταινία στο σύνολό της διακρίνει το λειτουργικό σενάριο, που ο Keaton έγραψε με τoυς Boasberg, Bruckman και τον Pittenger (πράγμα που με δυσκολία πιστεύουμε καθώς ο Keaton ήταν απόλυτα συγκεντρωτικός), η ευφυής σκηνοθεσία του Keaton σε συνεργασία με τον Bruckman (Χα! Αυτό και αν δεν το πιστεύουμε), η τεχνική τελειότητα, η σφιχτή δομή, η υπέροχη ερμηνεία από τον Keaton, η συγκλονιστική ισορροπία ανάμεσα στο κωμικό και δραματικό στοιχείο, το εφευρετικότατο χτίσιμο κωμικών ευρημάτων (συχνά και εν τω μέσω μία δραματικής σκηνής) και βέβαια η εξαιρετική ακρίβεια όπως ήδη είπαμε στην απεικόνιση της ιστορικής στιγμής.

Η ταινία δεν πήγε πολύ καλά στα ταμεία και δεν εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως από τους κριτικούς. Ο Keaton, και σ’ αυτό συνηγορεί και το ότι τις τελευταίες δεκαετίες είναι πολύ πιο δημοφιλής απ’ ότι την εποχή που δημιουργούσε, ήταν πάντα πολύ μπροστά από την εποχή του και τελικά αποδεικνύεται ότι περισσότερο αιφνιδίαζε του θεατές του παρά τους χαλάρωνε και τους συγκινούσε όπως έκανε ο επίσης ιδιοφυής Chaplin.

Σήμερα για όλους τους παραπάνω λόγους αλλά και για άλλους πολλούς, Ο Στρατηγος θεωρείται μία από τις 10 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών.

Δώστε της μία ευκαιρία τώρα που- κάτι τέτοιο πήρε το μάτι μου- κυκλοφορεί και σε dvd. Δώστε της και μία δεύτερη για να διαπιστώσετε τι είδους ταινία είναι αυτή στην οποία (όπως και σε δύο τρεις του αντίπαλου δέους - Chaplin) θα αποφύγω και πάλι να βάλω βαθμό. Δεν θα μετανιώσετε ούτε ένα λεπτό αυτής της μαγικά εξωφρενικής καταδίωξης!!!

Βαθμολογία: Τα’ παμε δεν τα’ παμε?

---