Όχι αυτή με τον Al Pacino. Μιλάμε για την πρώτη ταινία ο Σημαδεμένος του 1932. Μια εκπληκτική και πολύ σκληρή —για την εποχή της, φυσικά— ταινία. Πρωταγωνιστής εδώ ο Paul Muni στο ρόλο του ιταλο-αμερικάνου κακοποιού Tony Camonte, που δεν καταλαβαίνει τίποτα πέρα από βία και όπλα. Μοναδικός στόχος η κορυφή, δηλαδή η εκπλήρωση του αμερικάνικου ονείρου, που δεν είναι άλλο από την οικονομική επιτυχία και μόνο. Ο Muni δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας, ζώντας το ρόλο του (σκιαγραφώντας τον Αλ Καπόνε;), κάνοντας (δυστυχώς) όλους τους υπόλοιπους ηθοποιούς να φαίνονται καρικατούρες. Ο σκηνοθέτης Howard Hawks αποτυπώνει πολύ καλά τη δίψα του Tony για εξουσία και για χλιδή, δημιουργώντας μια σκληρή, απαισιόδοξη, τολμηρή, μηδενιστική και κατάμαυρη ταινία, επηρεασμένη από την ίδια της την εποχή, αυτή του οικονομικού κραχ.

Εξαιτίας όλων αυτών, όταν επιβλήθηκε ο Κώδικας Χέιζ, το πουριτανικό Χόλιγουντ ανάγκασε τους δημιουργούς να προσθέσουν και έναν υπότιτλο: The shame of the nation, για να μην νομίσει κανείς ότι αγιοποιείται το Κακό και ένα μήνυμα προς την κυβέρνηση που εν ολίγοις ρωτάει: τι κάνετε για όλα αυτά; Έλεος!

Το φιλμ-νουάρ γνώρισε μεγάλες δόξες και στο γαλλικό κινηματογράφο. Μία από τις καλύτερες ταινίες είναι και η ταινία του 1955 Du Rififi chez les Hommes (κοινώς το Ριφιφί), σε σκηνοθεσία του «δικού μας» Jules Dassin, λίγο μετά τη φυγή του από την Αμερική (λόγω Μακαρθισμού) και λίγο πριν έρθει στην Ελλάδα (λόγω Μελίνας Μερκούρη).

Πέρα από την κλασική πια σκηνή της ληστείας (30 λεπτά με σχεδόν καθόλου διάλογο), η ταινία φέρνει ουσιαστικά στο προσκήνιο τους δεσμούς φιλίας μιας ομάδας κακοποιών και το πώς αυτοί οι δεσμοί μπορούν να έχουν τραγική κατάληξη, ακόμα και μετά από μια πετυχημένη ληστεία. Για την εμπνευσμένη σκηνοθετική γραφή, ο Ντασέν κέρδισε το Βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ των Καννών. Διαβάστε, επίσης, την άποψη του Martin Scorsese για την ταινία (που τα λέει καλύτερα από μένα): Μέσα στην παράδοση του γαλλικού αστυνομικού μυθιστορήματος, ο Ντασέν δημιουργεί κάτι σαν αρχέτυπο για ένα ολόκληρο κινηματογραφικό είδος. Ο τρόπος που χρησιμοποίησε το μουσικό μοτίβο, για να δημιουργήσει ύφος και ατμόσφαιρα, ήταν επαναστατικός. Η σεκάνς της ληστείας —εντελώς βουβή, εκτός από κάποιους σποραδικούς φυσικούς ήχους— είναι μια από τις κλασικές του σασπένς. Και σκεφτείτε ότι ήταν μια δουλειά που ο Ντασέν ασχολήθηκε για βιοποριστικούς λόγους.

Ξεκινάμε καταρχάς με το μεταφρασμένο τίτλο: Double indemnity = με διπλή ταυτότητα! Μπέρδεψαν μάλλον το identity (ταυτότητα) με το indemnity (αποζημίωση). Εντάξει, λογικό είναι να μπερδευτείς, θα πείτε... αν είσαι άσχετος! Υπάρχει και μια πιο παλιά μετάφραση του τίτλου: κολασμένη αγάπη. Αυτό μάλιστα, είναι πιο κοντά στην υπόθεση μας! Η οποία θέλει έναν ασφαλιστή να γνωρίζεται με μια ωραία και τσαχπίνα κυρία, να ερωτεύονται και μετά να σχεδιάζουν να δολοφονήσουν τον άντρα της κυρίας για να εισπράξουν τις αποζημιώσεις (διπλή παρακαλώ, όπως λέει ο τίτλος, αν πεθάνει σε ατύχημα).

Η ταινία —όπως αποδείχθηκε αμέσως, με το που πρωτοπροβλήθηκε το 1944— δημιουργήθηκε από τα καλύτερα υλικά: βασίστηκε σε μια πολύ καλή νουβέλα του James Cain, το οποίο έγινε σενάριο από τον ίδιο τον Billy Wilder και τον συγγραφέα Raymond Chandler, μουσική από τον Miklós Rózsa και τους ηθοποιούς Barbara Stanwyck, Fred MacMurray, Edward G. Robinson στην καλύτερη τους στιγμή! Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία του αρχετυπικού film-noir· η ταινία που έγινε το μέτρο σύγκρισης για όλες τις επόμενες! Περιττό να αναφερθούμε στην εκπληκτική σκηνοθεσία, στα ευρύματα για να περάσει ο Wilder, από τη λογοκρισία της εποχής, τον εν ψυχρώ φόνο και σεξ επί της οθόνης. Περιττό να αναφερθούμε στη χημεία των πρωταγωνιστών ή στις απίστευτες ατάκες που εξαπολύουν. Περιττό να συνεχίσω να γράφω για αυτήν την ταινία που έχουν ειπωθεί και γραφεί τόσα πολλά. Απλά δείτε την (και όσοι την έχουν/έχουμε ήδη δει, ευκαιρία να την ξαναδείτε/δούμε)!

Ένα από τα καλύτερα film-noir όλων των εποχών αποτελεί το Kiss Me Deadly, μια ταινία παραγωγής 1955, σε σκηνοθεσία του ταλαντούχου Robert Aldrich. Η ταινία βασίστηκε στο γκανγκστερικό μυθιστόρημα του Mickey Spillane και το σενάριο το έγραψε ο γεννημένος στη Σαμψούντα ελληνο-αρμενιακής καταγωγής Άλμπερτ Ισαάκ Μπεζερίδης. Ο οποίος βέβαια, πήρε τη βασική υπόθεση του έργου και τη μετασχημάτισε σε μια απίστευτη ιστορία μυστηρίου. Τα πτώματα πέφτουν σαν τις μύγες, οι ατάκες είναι φαρμακερές (και αρκετά αυθεντικές για τη δεκαετία του `50) και το ψυχροπολεμικό κλίμα της Αμερικής σκιαγραφείται πολύ εύστοχα. Να πούμε επίσης ότι η ταινία έχει επηρεάσει πολλούς μετέπειτα δημιουργούς. Απλά θυμηθείτε τον Quentin Tarantino στο Pulp Fiction, ή το Repo Man του Alex Cox.

Dark Passage: άλλη μια ταινία με τον Humphrey Bogart και τη σύζυγό του Lauren Bacall. Το φιλμ βασικά δεν είναι τίποτα σπουδαίο, η υπόθεση είναι λίγο-πολύ τετριμμένη· τυπικό film-noir της δεκαετίας του `40. Το ωραίο όμως στο όλο εργάκι είναι ότι το πρόσωπο του Bogart δεν εμφανίζεται για περίπου μία ώρα (μέχρι να κάνει την πλαστική του), δίνοντας στον σκηνοθέτη την ευκαιρία να μας δώσει λήψεις από την οπτική γωνία του πρωταγωνιστή και βάζοντας τους ηθοποιούς να μιλάνε μπροστά στην κάμερα. Στην πορεία, όταν κυκλοφορεί με μπανταρισμένο πρόσωπο, δεν γίνεται να μη σκεφτείς ότι υπάρχει μια μικρή ομοιότητα με την τη μπανταρισμένη μύτη του κύριου Jack Nicholson στην Τσαϊνατάουν. Να αναφερθούμε επίσης και στην καλή χημεία του ζευγαριού, η οποία ήταν και ο πιο ισχυρός λόγος για να γυριστεί η εν λόγω ταινία και αποτελεί έναν ακόμα λόγο για να τη δείτε όσοι από σας δεν την έχετε δει, δηλαδή.