---

Τετ 16 Φεβ 2005

Alfred Hitchcock Presents: The Oscar vanishes

Η ιστορία ενός μαιτρ που έχασε σ’ έναν διαγωνισμό, κι ενός συντάκτη που έχει βαρεθεί να του το λένε.

Από τον Ιωσήφ Πρωιμάκη.

Το να ακούω κάθε τέτοια εποχή, ή γενικότερα κάθε φορά που κάποιοι μιλάνε για Όσκαρ, για όλους αυτούς τους ογκόλιθους του παγκόσμιου κινηματογράφου, που ποτέ δεν πήραν το πολυπόθητο αγαλματίδιο, είναι σα να μου κάνουν το βασανιστήριο της σταγόνας. Το να διαβάζω μακροσκελή άρθρα που προσπαθούν να απορρίψουν το θεσμό των Όσκαρ επειδή οι εν λόγω ογκόλιθοι δεν πήραν τις τιμές που τους άρμοζαν, μου είναι συνήθως από αδιάφορο έως βαρετό. Το να γράφω γι’ αυτό, είναι κάτι που δεν περίμενα ποτέ ότι θα κάνω. Οk, το ξέρουμε, δε βραβεύτηκαν, too bad, so sad, get over it!

Μου φαίνεται περίεργο, αλλά όλοι φαίνεται να στρουθοκαμηλίζουμε, και να ξεχνούμε ότι η Ακαδημία των Τεχνών και των Επιστημών του Κινηματογράφου, αυτή η κακιά, σκοτεινή οργάνωση με τον υποχθόνιο σκοπό να υπονομεύει τα μεγάλα κατορθώματα της Έβδομης Τέχνης μη βραβεύοντάς τα με το Όσκαρ, αποτελείται από μια τεράστια μάζα ανθρώπων, εκ των οποίων ένα σημαντικό ποσοστό, δεν έχει την παιδεία και την εμπειρία, ούτε καν του μέσου σινεφίλ. Είναι μια οργάνωση που αποτελείται από πάνω από 6.000 άτομα δεκάδων ειδικοτήτων απ’ όλον τον κόσμο, οι οποίοι μια φορά το χρόνο καλούνται από την συνολική αμερικανική κινηματογραφική παραγωγή, να προτείνουν και να αναδείξουν τις καλύτερες ταινίες της κατηγορίας τους, και μετά από αυτές να αποφασίσουν ποια είναι η μία ταινία που τις βασιλεύει όλες. Αν έχουμε αυτά τα απλά δεδομένα στο μυαλό μας, νομίζω ότι μπορούμε να ανάγουμε όλες τις περιπτώσεις των αδικημένων σκηνοθετών, σε απλές στατιστικές πραγματικότητες.

Έχουμε να κάνουμε με μια ομάδα ανθρώπων, όλων των ειδικοτήτων (από σκηνοθέτες και ηθοποιούς, μέχρι διευθυντές στούντιο και δημοσιοσχεσίτες), σχεδόν όλων των ηλικιών, και σχεδόν όλων των εθνικοτήτων (αν και η πλειονότητά τους δεν έπαψε ποτέ να είναι οι Αμερικανοί των 50-70 ετών), ο οποίοι καλούνται να συνεννοηθούν και να αναδείξουν την ταινία που τους αρέσει περισσότερο. Για να το κάνω φραγκοδίφραγκα, έχουμε να κάνουμε με ένα τεράστιο πλήθος, που θέλει να ευχαριστηθεί. Πλήθος; Ευχαρίστηση; Anyone; Crowd-pleasers είπατε; Ω ναι, τι γλυκιά λέξη…

Από το 1929 μέχρι σήμερα, αυτό ήταν, αυτό είναι, και μα το Θεό, αυτό θα παραμείνει το κυριότερο χαρακτηριστικό των Οσκαρικών ταινιών. Δεν είναι οι art-house παραγωγές που θα παιχτούν σε περιορισμένες οθόνες. Είναι οι ιστορικές ταινίες, τα πολεμικά έπη, τα μελοδράματα, τα ρομάντζα, οι κωμωδίες. Είναι η άκρατη feel-good ατμόσφαιρα των ταινιών του Capra, είναι τα μεγάλα budgets και οι κουβάδες συγκίνησης του Gone With the Wind και της Casablanca, είναι το υπερθέαμα του Ben Hur και του Cabaret, το bravado του Λώρενς της Αραβίας και η ανάγκη για είδωλα όπως ο Rocky. Είναι ταινίες που γεμίζουν της αίθουσες, και έχουν, μ’ αυτήν την έννοια, μια παγκόσμια απήχηση.

Δεν είναι ούτε τα νοητικά παιχνίδια του Kubrick, ούτε τα πολιτικοποιημένα καλαμπούρια του Charlie Chaplin, ούτε οι ψυχολογικές φοβίες του Bergman, ούτε οι ανησυχίες του Godard για τη θεωρία του κινηματογράφου, και σίγουρα δεν είναι τα δαιδαλώδη, αποπνικτικά, σφιχτοδεμένα, με μια λέξη ιδιοφυή θρίλερ του Alfred Hitchcock. Με αυτά υπόψιν, δε νομίζω λοιπόν ότι ο Hitchcock έχει κανένα λόγο να παραπονιέται. Πιστεύω ότι κι ο ίδιος, μες στo βρετανικό του φλέγμα, θα έβλεπε ότι οι ταινίες του ήταν out of their league.

Άλλωστε, τα Όσκαρ ποτέ δεν αγάπησαν πραγματικά τα θρίλερ. Θα ήταν ακριβές να πει κανείς ότι το πρώτο θρίλερ που βραβεύτηκε ποτέ με Όσκαρ, ήταν το The French Connection, αλλά πάλι κι αυτό ακόμη δεν ήταν καθαρόαιμο θρίλερ, παρά μάλλον το πρώτο, γνήσιο, βρώμικο αστυνομικό, που γέννησε τις σύγχρονες ταινίες καταδίωξης. Και βέβαια, ούτε κατά διάνοια δεν πλησίαζε το κατασκοπευτικό θρίλερ του Hitchcock, με τα έντονα ψυχροπολεμικά στοιχεία και τις πολύπλοκες παρασκηνιακές πολιτικές προεκτάσεις.

Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι το The French Connection, δηλαδή το πρώτο θρίλερ που πήρε Όσκαρ, γυρίστηκε το 1972. Κι ο Hitchcock, άρχισε να γυρίζει της αμερικάνικες ταινίες του (και άρα τις μόνες που θα μπορούσαν να διεκδικήσουν υποψηφιότητες σκηνοθεσίας και ταινίας στα Όσκαρ) από το 1940 με την Rebecca (η οποία, να μην ξεχνιόμαστε, κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας), και μέχρι το 1960 μας είχε ευλογήσει με το αριστούργημά του, το Ψυχώ, και όδευε προς το τέλος της καριέρας του.

Και για να μπούμε ακόμη πιο βαθιά στα στατιστικά, μπορούμε να ρίξουμε μερικές ματιές στις χρονολογίες των μεγάλων του ταινιών, και το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στο Hollywood.

1941: Ο παραγωγός David O. Selznick, φρέσκος από το θρίαμβο των 8 Όσκαρ του Gone with the Wind της προηγούμενης χρονιάς, εισάγει τον Hitchcock στο οσκαρικό του πεπρωμένο. Η Rebecca, ένα ακίνδυνο «οικογενειακό» θρίλερ δωματίου, κερδίζει το Όσκαρ καλύτερης ταινίας (το οποίο βέβαια, σηκώνει ο παραγωγός, ο Selznick). Φυσικά, το Foreign Correspondant της ίδιας χρονιάς, που καταπιάνεται με το καυτό θέμα του Β’ Παγκοσμίου, αν και υποψήφιο, καταποντίζεται. Βέβαια, το Όσκαρ σκηνοθεσίας πάει στον John Ford και στα Σταφύλια της Οργής.

1942: Ο Hitchcock το γυρίζει στους φόνους, και παρουσιάζει το Suspicion, την ιστορία μιας γυναίκας που υποψιάζεται ότι ο άντρας της θέλει να τη σκοτώσει. Αντιμέτωπος με το μεγαθήριο του Πολίτη Κέην, τον Orson Welles, ο Hitchcock φυσικά δεν είναι υποψήφιος για σκηνοθεσία, αλλά μάλλον από κεκτημένη ταχύτητα είναι παρών στην κατηγορία της καλύτερης ταινίας. Τα δυο αυτά μεγάλα ονόματα, χάνουν. Νικητής; Το μελόδραμα εποχής του John Ford, How Green Was My Valley.

1945: Μια αδύναμη στο χρόνο ταινία του Hitchcock, το ψυχολογικό θρίλερ Spellbound, κερδίζει υποψηφιότητα Σκηνοθεσίας. Χάνει, από το δράμα του Billy Wilder, The Lost Weekend, την ιστορία ενός αλκοολικού, που αποφασίζει να πνιγεί στο ποτό του.

1945: Ένα από τα πιο σημαντικά του κατασκοπευτικά θρίλερ, το Notorious, δεν είναι καν υποψήφιο. Τι θέση του προφανώς έχει πάρει το film-noir του Robert Siodmak, The Killers, ενώ οι σημαντικοί διαγωνιζόμενοι είναι ο feel-good ύμνος It’s A Wonderfull Life του Capra, και το μεταπολεμικό ρομάντζο του William Wyler, The Best Years of Our Lives, το οποίο και παίρνει τα δυο μεγάλα βραβεία.

1949: Η θηλιά. Ένα πείραμα στο μέσο, με την ταινία να γυρίζεται σχεδόν μονόπλανο. Αγνοείται παντελώς. Είναι η χρονιά σίγουρων συνταγών: το western του δάσκαλου John Huston, Ο Θησαυρός της Σιέρα Μάντρε, κερδίζει τη σκηνοθεσία.

Δράμα, δράμα, δράμα, ρομάντζο, περιπέτεια. Βλέπετε να σχηματίζεται κάποιο σχέδιο; 1951 ο Άγνωστος του Εξπρές, 1954 Dial M for Murder και Σιωπηλός Μάρτυς, 1958 Vertigo, 1959 Στη Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων, 1960 Ψυχώ. Θρίλερ, θρίλερ, θρίλερ, θρίλερ και θρίλερ. Ο άρχων του suspense δεν έβαζε μυαλό, κι έκανε αυτό που ήξερε να κάνει. Αλλά το ίδιο έκανε και η Ακαδημία, προσπερνώντας τη (δημιουργική μεν, πλην όμως χαρακτηριστική) μονομανία του Hitch, για να ακολουθήσει τη δική της και να βραβεύσει σ’ αυτές τις χρονιές, τρεις κωμωδίες, ένα έπος κι ένα δράμα. Και μάλιστα, οι περισσότερες καλύτερες στιγμές του Hitchcock, ούτε καν προτάθηκαν!

Βέβαια δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να θεωρήσουμε ότι το Hollywood και τα πιο περίβλεπτα βραβεία του ήταν πάντα και κατ’ ανάγκην κοντόφθαλμα. Μέσα στο συρφετό των βραβεύσεων, μπορεί να ξεχωρίζουν από μακριά οι λάθος επιλογές της Ακαδημίας, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι έχουν βραβευθεί και ταινίες που επηρέασαν το κλίμα, ή τουλάχιστον άφησαν τη σφραγίδα τους στην κινηματογραφική ιστορία. Το Λιμάνι της Αγωνίας είναι ένα παράδειγμα, το Όλα για την Εύα ένα δεύτερο, ο Νονός ένα τρίτο. Κι άλλες ταινίες που μπορεί να μην είναι κατ’ ανάγκην οι καλύτερες δημιουργίες του παγκόσμιου κινηματογραφικού στερεώματος, αλλά αναμφίβολα επηρέασαν την ποπ κουλτούρα της εποχής τους, και έχουν βάλει το χεράκι τους στη διαμόρφωση της σημερινής.

Άλλωστε δεν είναι στόχος του κειμένου να απορρίψει τα Όσκαρ. Ούτε να εκθειάσει το ταλέντο του Hitchcock. Ο στόχος του είναι να σας πείσει να σταματήσετε να γκρινιάζετε που ούτε αυτός, ούτε καμιά δεκαριά άλλοι δεν πήραν το βραβείο. Ελπίζω να τα κατάφερε. Ησυχία τώρα. Silencio…

---